İsmailli müelifi olan Kadi Numan “Te’vilu’d-de’a’im” 3.cilt sayfa 57 eserinde Namazın zahiri bildiği gibidir. Batın-i gelince real olan çağırmaya icabet etmektir. Namazın hem Bâtıni hem zahiri riayet edilmesi gerekir. Bunların birini terk eden kişinin namazı kesinlikle hakiki değildir. Hz. Resul “Namaz ancak marifet ve taharetle makbul olur” lafından hareketle. İsmailli müellifi Numan "Resulü tanımayan ve onaylamayanın zahir ve batında kabul olmaz." Bununla birlikte namazın kabul olması için zamanın imamını tanımak kalbiyle tüm içtenliği samimiyetiyle ona içten bağlanması gerekmektedir. Devamında şöyle demektedir. Namazın Bâtıni anlamı şudur ki ”Namaz gerçekte imam ile birleşmektir” Zamanın imanda şüphesi olanın namazı kabul değildir”. Binaenaleyh zekat, oruç, hacc ibadetleri ifası için kişinin cennetlik olmasını cehennemden çıkmasını temin etmez.(kynk:Hamidi”Kenzu’l veled.279”)Namazın tertibi kıyam ve kıblesi ile imamın cemaatin önünde yer alması imamet müessesesinin ispatına en büyük kanıt olarak gösteriril.”Kıble "sözü "k-b-l "kelimesinden türemiştir. kıpleye dönen zat asılda yüzünü imama dönmüş olmaktadır.Zira Arapçada bir şeyin önü için “kuddam” sözü kullanılır.Bu mana imam kelimesinde mevcuttur.Bundan ötürüdür ki kıbleye işaret imama işaret olmaktadır.”Namaz sırasında safların bir disiplinde mükemmel bir sadakatle sıralanması imam-ın etrafında cemaatin yol erbabı olanların birleşmesi sembolize eder.(kyn:Nesrabi”İsbatu’l imame.s.60)
Yine İsmailli müelliflerden sicistani(Ebu Ya'kub es-Sicistani) yukarıdaki konulara atfen yorumlar yapmıştır. Bunlara örnek vermeye gerek görmedim. Lakin anlaşılıyor ki bu mevzuda siyasal aktarımlarla taraf kazanma ve bu tavırla halkı etkileme yönelişin kutsileşerek çağırımı savunması olarak göze çarpmaktadır.

Ebu Ya'kub es-Sicistani Namazdaki rükü’nün tek secdenin çift olmasındaki hikmetin izahı noktasında yorumun içeriği tekrar yön değiştirilmiş ve bu çerçevede oldukça ilginç bir analojik izah getirilmiştir. Bu izaha göre rükü dinin batına ve esas te’vil otoritesidir. Ve bu konuda ortağı yoktur. Aynı şekilde te’vil de tektir ve hiçbir zaman birbiriyle çelişik değildir. Buna mukabil şeriat’ın sahibi çifttir. Biri Hz. Resul diğeri de onun soyundan gelecek mehdi’dir. Çünkü Mehdi getirdiklerini uygulayacaktır. İşte her ikisi de aynı şeriat ve kitabın uygulayıcısı oldukları için namaz secdesi bu ikisini simgeleme maksadıyla da çift yapılmaktadır.(kyn: Ebu Ya'kub es-Sicistani”El-İftihar s.120-121)

Yüz yüze bakma konusu gulat şii-lerin ve Anadolu’da abdal olarak gelen tasavvuf erbabı tarafından tekrar gözden geçirilip bir dizayn beslenip toplumun kadim inanışları gereği kurallaştırdığını görmekteyiz.

Semah- çeşitli ritüel figürler namazın Anadolu Aleviliğinde algılama algılatma benimseme şekillerini zaman buldukca aşağıda verdiğim kaynaklar başta olmak üzere gerekirse diğer tali kaynaklarla(ünv.akademisyenler-araştırmacılar) destekle bir iki cümle yazmaya devam ederiz.


Temel çeviri kayn: Başlangıçta Şiilik ve kolları Prf.M.Öz.Tefsirde Batınilik-batini tevil geleneği.Prf.dr.M.öztürk-
Şiilik konularında doktrinleri Ethem Ruhi Fığlalı
-Bazı şii internet siteleri
“Dinsel inanclar ve düşünceler tarihi.Mircea eliade.Çv.A.berktay
“Ümmü’l kitap”Dr.İ Kaygusuz.
“Kızılbaş Türkler”N.Çetinkaya
“Kalenderiler”.prf.dr.A.Y.OCAK
“Şeytanın genel tarihi”.G.MESSADIE.Çv.I.ergüden
“Şevahid-ün nübüvve”Mevlana A. Cami mütercim. Muahmud b.Osman lami celebi
Bazı şii müelliflerin yazdığı tercüme edilen kaynaklar8şeyh müfid den Tusi’ye oradan El-Hilli’ye ilk faki olan Şehid es-sani kummi vs.)
İnsanlı tarihi Mezhepler tarihi hakkında çeşitli yerli yabancı kitaplar makaleler
Melena mesnevisi-divan-ı kebir.
Şems-i tebrizinin şey edilen eseri makalat
"Futűhât al-Makkiyya"İbn Arabi
"Abdal musa velayet namesi"Prof.A.Güzel
"İmam Cafer Buyruğu ve Şeyh Safi Buyruğu "

vb. çok sayıda eserden yararlanarak az çok bir şeyler koymayı hakk nasip etsin.

Yani Hz.Muhammed dogmamis, ve dogacagi nezaman oldugu bilinmeyen torunlarindan birine dogru mu dönerek, onun icinmi namaz kiliyordu?

........